USD mạnh đang đe dọa nền kinh tế toàn cầu

Chỉ số Dollar Index – một chỉ báo về sức mạnh của đồng bạc xanh so với rổ tiền tệ chính – tăng hơn 14% trong năm nay và đang trên đà có năm tốt nhất kể từ khi chỉ số này ra mắt vào năm 1985. Cả đồng euro, yên và Bảng Anh đang ở mức thấp nhất trong nhiều thập kỷ so với USD.

Đồng tiền của các nước mới nổi cũng bị ảnh hưởng mạnh. Năm nay, đồng bảng Ai Cập giảm 18% so với USD, đồng forint của Hungary giảm 20% và đồng rand Nam Phi mất 9,4%.

Đồng USD tăng giá do chính sách tăng lãi suất quyết liệt của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) nhằm kiểm soát lạm phát. Các nhà đầu tư rút tiền từ các thị trường khác để đổ vào các tài sản Mỹ có lợi suất cao hơn. Dữ liệu gần đây cho thấy lạm phát của Mỹ chưa hạ nhiệt đáng kể, đồng nghĩa với việc Fed có thể tiếp tục tăng lãi suất, từ đó kéo USD lên cao hơn.

Vào ngày 21 tháng 9, Fed đã tăng lãi suất thêm 75 điểm cơ bản lần thứ ba liên tiếp. Tin tức này đã khiến đồng yên phá vỡ mốc 145 yên lần đầu tiên sau hơn 20 năm. Yến chỉ hồi phục một phần sau khi cơ quan chức năng thông báo can thiệp.

Ngày 26/9, giá bảng Anh có lúc mất 4% so với USD, xuống 1,0382 USD một pound. Đây là mức thấp nhất tính đến thời điểm hiện tại.

Giá nhân dân tệ trên thị trường Trung Quốc đang giao dịch quanh mức 7,16 nhân dân tệ một đô la. Giá đang tiến gần tới 7,2 nhân dân tệ một USD – mức thấp nhất kể từ năm 2008. Vào tháng 9, đồng tiền này đã mất giá 4%. Ngân hàng Trung ương Trung Quốc (PBOC) đã can thiệp, nhưng đà giảm vẫn chưa dừng lại.

Trong khi hầu hết các ngân hàng trung ương trên thế giới đang tăng lãi suất thì Fed lại có lập trường cứng rắn nhất. Các quan chức nói rằng họ sẽ không nhượng bộ cho đến khi lạm phát – hiện ở mức cao nhất trong 4 thập kỷ – được kiềm chế. Sự khác biệt trong chính sách tiền tệ giữa Mỹ và nhiều nước, như Trung Quốc và Nhật Bản, do đó khiến đồng USD mạnh lên.

Vai trò của USD trong thương mại và tài chính toàn cầu có nghĩa là những biến động của USD sẽ có tác động lớn đến phần còn lại của thế giới. Ví dụ như tình trạng thiếu lương thực ở Sri Lanka, lạm phát kỷ lục ở châu Âu và thâm hụt thương mại ngày càng tăng ở Nhật Bản. Nhiều chuyên gia thậm chí còn cảnh báo cuộc khủng hoảng tài chính châu Á 1997 lặp lại khi đồng yên, nhân dân tệ – đồng tiền của hai nền kinh tế lớn nhất khu vực liên tục suy yếu.

Triển vọng kinh tế toàn cầu ảm đạm cũng kéo USD tăng cao hơn. Châu Âu đang trong cuộc chiến kinh tế với Nga. Trung Quốc đang phải đối mặt với sự sụt giảm tăng trưởng tồi tệ nhất trong nhiều năm do bong bóng bất động sản vỡ.

Đối với Mỹ, đồng đô la mạnh có nghĩa là hàng nhập khẩu rẻ hơn, kiểm soát lạm phát dễ dàng hơn và sức mua của người Mỹ tốt hơn. Du khách Mỹ có thể cảm thấy hạnh phúc khi một buổi tối ở Rome từng có giá 100 USD nay chỉ còn 80 USD.

Tuy nhiên, phần còn lại của thế giới sẽ bị ảnh hưởng. Raghuram Rajan, giáo sư kinh tế tại Trường Kinh doanh Booth của Đại học Chicago cho biết: “Tôi nghĩ đây mới chỉ là bước khởi đầu. Khi còn là Thống đốc Ngân hàng Trung ương Ấn Độ, ông thường phàn nàn về cách chính sách của Fed và đồng đô la mạnh ảnh hưởng đến thế giới. “Đến một lúc nào đó, chúng ta sẽ bước vào thời kỳ lãi suất cao. Thiệt hại sẽ ngày càng nhiều hơn”, ông nói.

Vào giữa tháng này, Ngân hàng Thế giới (WB) cảnh báo nền kinh tế toàn cầu đang tiến tới suy thoái. Bên cạnh đó, “hàng loạt cuộc khủng hoảng tài chính ở các nền kinh tế mới nổi và đang phát triển, gây thiệt hại lâu dài” cũng sẽ diễn ra.

Thông điệp trên làm dấy lên lo ngại về áp lực tài chính đối với các thị trường mới nổi như Sri Lanka hay Pakistan. Các quốc gia này đã phải tìm kiếm sự trợ giúp từ Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF). Seria gần đây đã trở thành cái tên mới nhất đàm phán để xin một gói cứu trợ từ IMF.

Đồng đô la tăng giá sẽ làm cho các khoản nợ của các công ty và chính phủ của các quốc gia mới nổi tính bằng đô la trở nên đắt hơn. Dữ liệu của Viện Tài chính Quốc tế trên 32 quốc gia cho thấy chính phủ các nước mới nổi sẽ phải trả 83 tỷ USD nợ đến hạn từ nay đến cuối năm sau.

Daniel Munevar, nhà kinh tế tại UNCTAD, cho biết: “Hãy nhìn điều này qua lăng kính ngân sách. “Bạn bước vào năm 2022 và đột nhiên đồng tiền của bạn mất giá 30%. Có thể bạn sẽ phải cắt giảm chi tiêu. Chi phí y tế, học hành để trả nợ.

Ở các nước nhỏ, đồng đô la Mỹ tăng giá khiến việc nhập khẩu lương thực và nhiên liệu cần thiết trở nên đắt đỏ hơn nhiều. Nhiều quốc gia đã phải sử dụng dự trữ ngoại hối để nhập khẩu và ổn định tiền tệ. Và mặc dù giá cả hàng hóa gần đây đã giảm, nhưng áp lực đối với các nước đang phát triển vẫn chưa giảm bớt nhiều.

Gabriel Sterne, giám đốc nghiên cứu các thị trường mới nổi tại Oxford Economics, cho biết: “Nếu đồng USD tăng giá thêm nữa, đó sẽ là rơm cuối cùng. “Các quốc gia đang bị đẩy đến bờ vực của khủng hoảng. Sức mạnh sẽ khiến họ rơi xuống vực”.

Các ngân hàng trung ương của các nước mới nổi đang thực hiện một loạt các biện pháp quyết liệt để ngăn chặn đà suy giảm của đồng nội tệ và trái phiếu. Argentina hồi giữa tháng đã tăng lãi suất lên 75% để bảo vệ đồng peso, vốn đã mất giá 30% so với đồng USD trong năm nay. Ghana cũng đã gây bất ngờ cho các nhà đầu tư vào tháng trước khi tăng lãi suất lên 22%. Tuy nhiên, đồng tiền của họ tiếp tục suy yếu.

Không chỉ các nước đang phát triển phải vật lộn với đồng tiền yếu. Tại châu Âu, việc đồng euro mất giá so với đồng USD cũng đang khiến lạm phát trở nên trầm trọng hơn. Khu vực này đã quay cuồng khi cuộc khủng hoảng Ukraine khiến giá điện và khí đốt tăng vọt.

Tại cuộc họp của Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) ngày 8/9, Chủ tịch ECB Christine Lagarde bày tỏ lo ngại về việc đồng euro mất giá 12% so với đồng USD trong năm nay. Điều này “càng làm tăng thêm áp lực lạm phát”, bà nói. ECB đã phát tín hiệu thắt chặt chính sách. Các nhà đầu tư hiện đang dự báo lãi suất tại đây lên tới 2,5%. Tuy nhiên, điều này không ảnh hưởng nhiều đến giá đồng euro.

Frederik Ducrozet, Giám đốc Nghiên cứu Vĩ mô tại Pictet Wealth Management, cho biết ECB không có ảnh hưởng đến sức mạnh của đồng đô la. “Cho dù ECB thắt chặt hơn nữa, hay triển vọng kinh tế được cải thiện, tác động của một đồng đô la mạnh sẽ chiếm ưu thế”, ông giải thích.

Bộ trưởng Tài chính Mỹ Janet Yellen cũng thừa nhận rằng việc đồng đô la Mỹ tăng giá có thể gây ra thách thức đối với các nền kinh tế mới nổi, đặc biệt là những nền kinh tế có khoản nợ bằng đồng đô la lớn. Tuy nhiên, vào tháng 7, bà cho biết bà không lo lắng về việc tăng trưởng toàn cầu chậm lại vì điều này.

Đồng USD mạnh cũng đang khiến thị trường chứng khoán Mỹ, vàng và dầu đi xuống. Russ Koesterich, đồng giám đốc Phân phối tài sản toàn cầu tại BlackRock, cho biết: “Việc đồng USD tăng giá là một thách thức đối với tất cả các loại tài sản chính. “Đây là cách môi trường tài chính ảnh hưởng đến tất cả họ.”

Các nhà đầu tư và các nhà kinh tế ngày càng mong đợi các quốc gia có hành động phối hợp để ngăn chặn đà tăng của đồng đô la. Năm 1985, Mỹ, Pháp, Tây Đức, Anh và Nhật Bản đã ký Thỏa thuận Plaza để giảm giá đồng đô la trước những lo ngại về tác động đến nền kinh tế toàn cầu.

Ngân hàng Trung ương Trung Quốc đã tăng cung USD ra thị trường để kéo giá đồng nhân dân tệ đi lên. Họ cũng hạ dự trữ ngoại hối bắt buộc của các ngân hàng và liên tiếp thiết lập tỷ giá tham chiếu hàng ngày để đồng nhân dân tệ mạnh hơn dự báo.

Tại Nhật Bản, đồng yên trong năm nay đã giảm xuống mức thấp nhất trong 24 năm so với đồng đô la, làm tổn hại đến hoạt động kinh doanh. Thống đốc Ngân hàng Trung ương Nhật Bản Haruhiko Kuroda trong tháng này cho biết đồng yên mất giá “sẽ khiến các chiến lược kinh doanh không ổn định”.

Đồng Yên mất giá khiến Nhật Bản ghi nhận tháng thâm hụt thương mại lớn nhất kỷ lục, với 2,820 tỷ Yên (20 tỷ USD) trong tháng 8. Nguyên nhân là do kim ngạch nhập khẩu tăng 50% do giá năng lượng tăng và đồng yên suy yếu. .

Thủ tướng Nhật Bản Fumio Kishida hồi đầu tháng cho biết Nhật Bản cần tìm ra cách tận dụng lợi thế của đồng yên yếu. Ví dụ, quảng bá du lịch. Ông giải thích: “Điều quan trọng là phải cải thiện khả năng tạo ra doanh thu của đất nước.

Hà Thu (theo WSJ, Bloomberg)